ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର କଥା lଗଙ୍ଗମାନଙ୍କ ଶିଥିଳ ହସ୍ତରୁ ନିଜ ବଜ୍ରମୁଷ୍ଟି ଦ୍ଵାରା ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର କରିଥିଲେ 'ବୀରଶ୍ରୀ ଗଜପତି ଗୌଡ଼େଶ୍ୱର ନବ କୋଟି କର୍ଣ୍ଣାଟ କଳବର୍ଗେଶ୍ୱର ବିରାଧୀବୀରବର ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ କପିଳେନ୍ଦ୍ର ଦେବ ' l ପୂର୍ବରେ ଗଙ୍ଗା ଠାରୁ ଦକ୍ଷିଣରେ ରାମେଶ୍ୱର ପଶ୍ଚିମରେ ୱାରଙ୍ଗଲ କଳବର୍ଗ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଜୟର ଜୈତ୍ର ଯାତ୍ରା ଉଡ଼ାଇ ଥିବା ଦିଗବିଜୟୀ ସମ୍ରାଟ l ପୁତ୍ର ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ ସେ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ବହୁଳାଂଶ ରକ୍ଷା କରିପାରିଥିଲେ l କେବଳ ବିଜୟନଗର ରାଜା ଶାଲ୍ୱ ନରସିଂହ ଦେବ ଓ ଗୋଲକୁଣ୍ଡା ସୁଲତାନଙ୍କ ସହ ସଂଘର୍ଷ ଛଡ଼ା ବାକି ସମୟ ସେ ନିରୂପଦ୍ରଵ ଭାବେ କାଟିଥିଲେ l
1497ରେ ପିତାଙ୍କ ଅଚାନକ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ବିଶାଳ ସେ ଗଜପତି ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ମାତ୍ର ଅଠର ବର୍ଷର ସୁନ୍ଦର ସୁଯୋଦ୍ଧା ସାହିତ୍ୟିକ ଗଜପତି ପ୍ରତାପ ରୁଦ୍ର ଦେବ l ପାଞ୍ଚଶହ ପଚିଶ ବର୍ଷ ପରେ ମଧ୍ୟ ଐତିହାସିକ ସମାଲୋଚକଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ନିନ୍ଦିତ, ଅପାଙକ୍ତେୟ,ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟପ୍ରୀତିରେ ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବନାଶକାରୀ ଭାବେ ଚିନ୍ହିତ l ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ନାମ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ ପ୍ରଚାର କଲେ ଓ ଶିଷ୍ୟ ପ୍ରତାପ ରୁଦ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସହଯୋଗ କରି ଓଡିଶାର ସାମରିକ ସଂସ୍କୃତି ଧ୍ବଂସ କରିବାରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ବୋଲି ମତ ଦେଉଥିବା ସମାଲୋଚକ ମାନଙ୍କ ତଥ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ଆଧାର "ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟ ଚରିତାମୃତ " ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଭାକ୍ତିକ କାବ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ଏବଂ ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ଏକ ନାମ 'ଗଜପତି ପ୍ରତାପରଦ୍ର ସନ୍ତ୍ରାତା "l କିନ୍ତୁ ଭାକ୍ତିକ କାବ୍ୟ ସମୂହ ପ୍ରକୃତ
ଇତିହାସ ବର୍ଣ୍ଣନା ନୁହେଁ l
ସବୁ ସମୟ ସମାନ ନୁହେଁ l ଗଜପତି କପିଳେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସୁଦକ୍ଷ ସହଯୋଗୀ ଥିଲେ ପୁତ୍ର କଳା ହମ୍ବୀର ଦେବ, ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବକାଳୀନ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସେନାପତି l ପୁରୁଷୋତ୍ତମଙ୍କ ସମୟ ନିରୁପଦ୍ରଵ ସୀମାନ୍ତ lପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ନିଷ୍କ୍ରିୟତା ସମ୍ଭବତଃ ଓଡ଼ିଆ ସୈନ୍ୟଙ୍କୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରି ଦେଇ ଥିଲା l ଗଜପତି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ର 1509ରେ ଦକ୍ଷିଣକୁ ଯୁଦ୍ଧ ଯାତ୍ରାରେ ଯାଇଥିବା ବେଳେ ବଙ୍ଗର ଇସମାଇଲ ଗାଜୀ ପୁରୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାଡ଼ି ଆସିଥିଲା ଯେ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ କୋକଲ ଗଡ଼ ନିଆ ଯାଇଥିଲା l ଏ ଘଟଣା ଶୁଣି ଗଜପତି ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ଫେରି ଆସି ଇସମାଇଲ ଗାଜୀକୁ ମନ୍ଦାରଣ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଘଉଡ଼ି ନେଇ ଥିଲେ l ମନେ ରଖିବା ଉଚିତ କୃଷ୍ଣା ନଦୀ ତୀରରୁ ଗଙ୍ଗା ତୀର ପ୍ରାୟ 1600 କିଲୋ ମିଟର lଏ ଘଟଣା ପ୍ରମାଣ କରୁଛି ଯେ ସେନାପତି ଓ ସୈନ୍ୟଙ୍କୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଅବଶତା ଗ୍ରାସ କରୁଥିଲା l କାରଣ ଗଜପତି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ର ତ ଆଉ ଜୌନପୁର ଓ ବଙ୍ଗଳା ଶତ୍ରୁତା ଭୁଲି ନଥିବେ l ତା ସହ ସେନାପତି ଗୋବିନ୍ଦ ବିଦ୍ୟାଧରଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସ ଘାତକତା l ଏହା ମଧ୍ୟ ମନେ ରଖିବା ଉଚିତ ଯେ କଟକରୁ ଗଙ୍ଗାକୂଳ ତ୍ରିବେଣୀ ଚାରିଶହ କିଲୋମିଟର ହେଲାବେଳେ ତିରୁପତି ପାଖରେ ଥିବା ଉଦୟଗିରି ବାର ଶହ କିଲୋମିଟର ଦୂର l ରାଜଧାନୀରୁ ବାରଶହ କିଲୋମିଟର ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଶାସନିକ ଗତିବିଧି ବା ସାମରିକ ଗତି ଵିଧି ସଂଚାଳନ ଅତୀବ କଠିନ l
ଗଜପତି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଙ୍କ ଚରିତ୍ର ବୁଝିବାକୁ ହେଲେ କେତୋଟି ଚରିତ୍ର ବୁଝିବାକୁ ହେଵ l
1. ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟ,2. କୃଷ୍ଣଦେବ ରାୟ 3. କୁମାର ବୀରଭଦ୍ର, 4. ଅଦୃଶ୍ୟ ସୂତ୍ରଧର ତିମ୍ମରସୁ,5. ରାୟ ରାମାନନ୍ଦ l
ବିଶିଷ୍ଟ ଭକ୍ତ ରାମାନନ୍ଦ ପଟନାୟକ ଏକ ନାଟକ "ବିଦଗ୍ଧ ମାଧବ " ରଚନା କରି ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରରେ ଅଭିନୟ କରେଇ ଥିଲେ l ମୁଗ୍ଧ ଗଜପତି ତାଙ୍କୁ 'ରାୟ ' ଉପାଧି ଦେଇ ତାଙ୍କୁ ରାଜମହେନ୍ଦ୍ରୀର ଶାସନକର୍ତ୍ତା ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ l ରାଜମହେନ୍ଦ୍ରୀରେ ପରେ ରାୟ ରାମାନନ୍ଦ ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟଙ୍କୁ ଐକାନ୍ତିକ ଭକ୍ତି ତତ୍ତ୍ୱର ଶିକ୍ଷା ଦେଇଥିଲେ l ସାମରିକ ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୂ ଗଜପତି ପରେ କବି ଡିଣ୍ଡିମ ଜୀବଦେବଙ୍କୁ ବାହିନୀପତି ଉପାଧି ଦେଇ ରାଜମହେନ୍ଦ୍ରୀ ଭାର ଦେଲେ ରାମାନନ୍ଦ
ପୁରୀ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଭାର ନେଲେ l
ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ଓଡିଶା ଆଗମନ 1510, ବିଭିନ୍ନ ତୀର୍ଥ କ୍ଷେତ୍ର ବୁଲି ବୁଲି 1512/13 ବେଳକୁ ପୁରୀରେ ସ୍ଥାୟୀ ଅବସ୍ଥାନ l 1534 ରେ ଦେହ ତ୍ୟାଗ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୁରୀରେ ଅବସ୍ଥାନ, କିନ୍ତୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଗରୁଡ଼ ସ୍ତମ୍ଭ ଦେଇ କେବେ ଆଗକୁ ଯାଇ ନାହାନ୍ତି lସେଇ ସମୟରେ ଓଡିଶା ଉପରେ ଦୁର୍ଯୋଗର କଳା ବାଦଲ ନଇଁ ଆସୁଥିଲା l
1509 ରେ କୃଷ୍ଣଦେବ ରାୟ ବିଜୟନଗର ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଅଧିପତି ହେଲେ lସେ ଜଣେ ବିଚକ୍ଷଣ ଯୋଦ୍ଧା, କୁଶଳ ରଣନୀତିକାର ଓ ବାସ୍ତବବାଦୀ ରାଜନୀତିଜ୍ଞ ଥିଲେ l ତାଙ୍କ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ତଥା ସାମରିକ ପରାମର୍ଶଦାତା ଭାବରେ ସେ ଥିଲେ ଅନ୍ୟ ଏକ ବିଚକ୍ଷଣ ବ୍ୟକ୍ତି ଦୂରଦର୍ଶୀ ତିମ୍ମରସୁ l ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ମାନେ 1510 ରେ ଗୋଆ ଅଧିକାର କଲାବେଳେ ସେ ବିରୋଧ କରି ନଥିଲେ ବରଂ ବନ୍ଧୁତା କରି ସେମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଉନ୍ନତ ଘୋଡ଼ା ଏବଂ ବନ୍ଧୁକ ପାଇଥିଲେ l
ପୂର୍ବ ପରାଜୟ ମାନଙ୍କ ପ୍ରତିଶୋଧ ପାଇଁ ଯୋଜନାବଦ୍ଧ ଭାବେ କୃଷ୍ଣଦେବରାୟ ଓ ତିମ୍ମ ରସୁ ଓଡ଼ିଶା ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ କଲେ l
1512-1519 କ୍ରମାଗତ ସାତ ବର୍ଷ ବିଜୟନଗର ଓଡ଼ିଶା ଯୁଦ୍ଧ l ଉଦୟଗିରି ଠାରୁ ଆରଂଭ ସିମାଞ୍ଚଳ ପୋଟନୁରୁରେ ଶେଷ l ଉଦୟଗିରି ବର୍ଷେ, କୋଣ୍ଡାଭିଡୁ ଦେଢ଼ ବର୍ଷ ଏମିତି ପ୍ରତିରୋଧ ଥିଲା l ଉପଯୁକ୍ତ ସୈନ୍ୟବଳ ଅଭାବରୁ ଗଜପତି ଗୋଲକୁଣ୍ଡାର ସେନାପତି ସିପାତ ଖାଁର ସାହାଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ନେଇଥିଲେ l 1520 ରେ ଅପମାନଜନକ ସନ୍ଧି ହେଲା, ପ୍ରତାପରୁଦ୍ର କନ୍ୟା ଜଗନ ମୋହିନୀଙ୍କୁ କୃଷ୍ଣଦେବ ବିବାହ କରି ତୁକ୍କା ନାମ ଦେଲେ କିନ୍ତୁ ମଧୁଶଯ୍ୟା ରାତ୍ରିରେ ଜଗନମୋହିନୀଙ୍କ ଛୁରୀ ଦେଖି ସମ୍ପର୍କ ରଖିଲେ ନାହିଁ l ପୋଟନୁରୁ ରେ ବିଜୟସ୍ତମ୍ଭ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି, ସମସ୍ତ ବିଜିତ ଅଞ୍ଚଳ ଫେରେଇ କୃଷ୍ଣଦେବ ରାୟ ଫେରିଗଲେ l
କଥା ହଉଛି ବଙ୍ଗଳା ଵା ବିଜୟନଗର ଯେପରି ସମୃଦ୍ଧ ଥିଲା ଓଡିଶା ସେପରି ନ ଥିଲା l ପ୍ରତାପ ରୁଦ୍ର ସମୟରେ କ୍ରମାଗତ ବଢ଼ି ମରୁଡ଼ି ଓଡିଶାର ମେରୁଦଣ୍ଡ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇଥିଲା l ଯୁଦ୍ଧ ଅଭିଯାନ ଖର୍ଚ୍ଚ ସାପେକ୍ଷ କିନ୍ତୁ ପ୍ରତାପ ରୁଦ୍ରଙ୍କ ଅବସ୍ଥା "କୋଡ଼ିଏ ବର୍ଷ ପରେ " ର ପ୍ରଥମ ଚାର୍ଲସଙ୍କ ଉକ୍ତି ଉକ୍ତି ପରି " ତିନି ବର୍ଷ ଧରି ସାହସୀ ସ୍କଚ ମାନେ ରକ୍ତ ବିନିମୟରେ ଗୌରବ ଛଡ଼ା ଆଉକିଛି ପାଇ ନାହାନ୍ତି l"
କେତେ ଅବା ବୟସ ହୋଇ ଥିଲା? ଅଠର ଉଣେଇଶ ବର୍ଷ ବେଳେ ବିଶାଳ ଗଜପତି ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ସମ୍ରାଟ l ଚାଳିଶ ଏକ ଚାଳିଶ ବର୍ଷ ବେଳକୁ ପ୍ରିୟ ତମ ଯୋଗ୍ୟ ପୁତ୍ରର ଆତ୍ମ ହତ୍ୟା, ରାଣୀ ବନ୍ଦିନୀ, ଅଧା ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଚ୍ୟୁତ, ଅପମାନଜନକ ଭାବେ ନିଜ ଠାରୁ ବୟସ୍କ କୃଷ୍ଣଦେବ ରାୟଙ୍କୁ ନିଜ ପ୍ରିୟ କନ୍ୟା ଜଗନମୋହିନୀ ପ୍ରଦାନ l କନ୍ୟାର ବିଡ଼ମ୍ବିତ ଦାମ୍ପତ୍ୟ ଜୀବନ l ବିବାହ ପରେ ମଧୁଶଯ୍ୟା ରାତିରେ କୃଷ୍ଣଦେବ ଜଗନମୋହିନୀଙ୍କ ଅଣ୍ଟାର ଛୁରୀ ଦେଖି ଫେରିଯାଇଥିଲେ lଏସବୁ ଦୁର୍ଦଶା ଜଣଙ୍କ ମନୋଭାବ ଉପରେ କି ପ୍ରଭାବ ପକେଇ ଥାଇ ପାରେ ପ୍ରାୟ କୌଣସି ଐତିହାସିକ ଖୋଜିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରି ନାହାନ୍ତି l ବୁଝି ଥିଲେ କୂଳବୃଦ୍ଧ ମଧୂସୁଦନ ଏଣୁ କହିଥିଲେ "ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସୂର୍ଯ୍ୟ ବଂଶୀ ଗଜପତି " l ବୁଝିଥିଲେ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି ଏଣୁ "କୃଷ୍ଣା ବେଣୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା " l
କୁମାର ବୀରଭଦ୍ର ଶୌର୍ଯ୍ୟ ଅସାଧାରଣ ଥିଲା ଓ ସେ ଜଣେ ସୁଦକ୍ଷ ଖଡ୍ଗ ଚାଳକ ଥିଲେ l
କୁମାର ଵୀରଭଦ୍ର କୋଣ୍ଡାଭିଡୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ବନ୍ଦୀ ହେବା ପରେ ତାଙ୍କ ବୀରତ୍ୱରେ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇ କୃଷ୍ଣଦେବ ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାସକ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ l ସେ ସମୟରେ ସେ କିଛି ଦାନପତ୍ର "ବୀରଶ୍ରୀ ଗଜପତି
ଗୌଡ଼େଶ୍ୱର... ଶ୍ରୀ ରୁଦ୍ର ପ୍ରତାପ ଦେବସ୍ୟ ତନୁଜ..."ଲେଖିଥିଲେ ଏହା ଦେଖି କ୍ଷୁବ୍ଧ ତିମ୍ମରସୁ ଚକ୍ରାନ୍ତ କରି ଖଣ୍ଡା ଯୁଦ୍ଧର ଆୟୋଜନ କରିଥିଲେ l ତାଙ୍କର କୃଷ୍ଣ ଦେବ ରାୟ ଉପରେ ଅଖଣ୍ଡ ପ୍ରଭାବ ଥିଲା l କୁମାର ବୀରଭଦ୍ର ସାଧାରଣ ସୈନିକ ସହ ଯୁଦ୍ଧ ନ କରି କୃଷ୍ଣଦେବରାୟଙ୍କୁ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ l କିନ୍ତୁ କୃଷ୍ଣଦେବରାୟ ସୈନ୍ୟ ସହ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ଆଦେଶ ଦେବାରୁ ନିଜ ଛାତିରେ ଖଣ୍ଡା ଭୁଷି ବୀରଭଦ୍ର ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିଥିଲେ l
ଅବଶ୍ୟ ଗଜପତି ପ୍ରତାପ ରୁଦ୍ର ତିମ୍ମରସୁ ଉପରେ ପ୍ରତିଶୋଧ ନେଇଥିଲେ l
1524 ରେ କୃଷ୍ଣଦେବ ନିଜ ଅବୋଧ ଶିଶୁ ତିରୁମାଲା ରାୟଙ୍କୁ ନିଜ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଘୋଷଣା କଲେ l କିନ୍ତୁ ଅଳ୍ପଦିନ ପରେ ସେ ବିଷ ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ଵାରା ସେ ଶିଶୁର ମୃତ୍ୟୁ ହେଲା l ସନ୍ଦେହର ସୂଚୀ କଣ୍ଟା ଘୁରିଗଲା ତିମ୍ମରସୁଙ୍କ ଆଡ଼େ l କ୍ରୁଦ୍ଧ କୃଷ୍ଣଦେବ ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ଧ କରିଦେଇ ପେନୁକୋଣ୍ଡା ଦୁର୍ଗରେ ବନ୍ଦୀ କରିଥିଲେ l ପରେ ଏହି ଚକ୍ରାନ୍ତରେ ଗଜପତିଙ୍କ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଥିଲା ବୋଲି ଜାଣି ତାଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିଥିଲେ l ଘୋର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ନୈରାଶ୍ୟରେ ଏଇ କୁଟିଳ ବିଚକ୍ଷଣ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଶେଷକାଳ କଟିଥିଲା l ଏପରିକି ତିରୁପତି ମନ୍ଦିରକୁ ସେ ନିଜେ ଖଞ୍ଜି ଥିବା ଭୋଗ ସେବା ମଧ୍ୟ ବିକ୍ରି କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ l କୌଣସି ମନ୍ଦିର ଇତିହାସରେ ଏପରି ଘଟଣା ଘଟିନାହିଁ l
1529 ରେ କୃଷ୍ଣଦେବ ରାୟଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଗଜପତି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ର ପୁନର୍ବାର ବିଜୟନଗର ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଅଚ୍ୟୁତ ରାୟ ଏହା ପ୍ରତିହତ କରିଥିଲେ l ଏହା ପରେ ଗଜପତି ଶେଷ କିଛି ବର୍ଷ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରୁପଦ୍ରଵ ଭାବେ ଅତିବାହିତ କରି ଆନୁମାନିକ 1536 ରେ ଧବଳେଶ୍ୱର ପୀଠରେ ଦେହତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ l ତାଙ୍କୁ ମହାନଦୀ କୂଳରେ ରାୟ ରାମାନନ୍ଦଙ୍କ ସମାଧି ନିକଟରେ ଦାହ କରି ସମାଧି ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା l କୁଳବୃଦ୍ଧ ମଧୁସୂଦନ ସେ ଦୁଇ ସମାଧି ସଂସ୍କାର କରାଇ ଥିଲେ l ହାୟ ରାସ୍ତାର ପ୍ରଶସ୍ତିକରଣ ଆଳରେ ସେ ଚିହ୍ନ ଆଜି ବିଲୁପ୍ତ l
କିଛି ଗବେଷକ ଐତିହାସିକ 1526 ଖ୍ରୀ. ର ମଙ୍ଗଳଗିରି ଉଣ୍ଡାବଲ୍ଲୀସ୍ଥିତ ଶିଳାଲିପି ଭିତ୍ତରେ
ପ୍ରମାଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି ଯେ ଯଦିଓ 1520 ସନ୍ଧି ଅନୁସାରେ କୃଷ୍ଣା ନଦୀ ଓଡିଶା ବିଜୟନଗର ସୀମା ଥିଲା ତଥାପି ଗଜପତି ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ କୃଷ୍ଣା ଅତିକ୍ରମ କରି ଅଞ୍ଚଳ ଅଧିକାର କରି ଥିଲେ l କିନ୍ତୁ ଏଥିରେ ବଳିଷ୍ଠତା ନାହିଁ କାରଣ ଉଣ୍ଡାବଲ୍ଲୀ ଗଜପତି ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଅଧୀନ ବିଜୟ ୱାଡା ଠାରୁ ମାତ୍ର ସାତ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ l ଆଉ ସେ ସମୟ କୃଷ୍ଣଦେବଙ୍କ ମାନସିକ ଦୁଶ୍ଚିନ୍ତା ଓ ବାହମାନୀ ଗୋଲକୁଣ୍ଡା ସହ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱର ସମୟ l
କିଛି କହନ୍ତି ଗଜପତି ବଙ୍ଗଳା ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରସ୍ତୁତି କଲାବେଳେ ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟ ବାରଣ କରି ଯୁଦ୍ଧ ଅସାରତା ବିଷୟରେ ବୁଝେଇ ମନା କରୁଥିଲେ l କିନ୍ତୁ ଗଜପତି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ର କଣ ମୂର୍ଖ ଥିଲେ ? ତାଙ୍କ ପରି ଦୂରଦର୍ଶୀ ରାଜା କଣ ଏତିକି ବୁଝିପାରିବେ ନାହିଁ ଯେ ହୀନବଳ ହୋଇ ହୋଇ ସବଳ ଶତୃକୁ ଆକ୍ରମଣ କରିବା ଠିକ ନୁହେଁ l ପରାଜିତ ହୋଇଥିଲେ ଓଡିଶା ସେତେବେଳେ ହିଁ ଆଫଗାନ ଶାସନାଧୀନ ହୋଇ ଥାଆନ୍ତା l ଯଦି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ର ଓ ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟ ଓଡିଶାର ସାମରିକ ଶକ୍ତି ଧ୍ବଂସ କରି ଦେଲେ ତେବେ ତାପରେ ଗୋବିନ୍ଦ ବିଦ୍ୟାଧର ଓ ମୁକୁନ୍ଦ ଦେବ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କିପରି ସମ୍ଭାଳିଲେ?
1576 ରୁ 1739 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷୁଦ୍ର ଖୋର୍ଦ୍ଧା ରାଜ୍ୟ କିପରି ବାରମ୍ବାର ମୋଗଲ ଆକ୍ରମଣ ସମ୍ଭାଳି ରଖିଥିଲା ?
କିଛି କହନ୍ତି ଯେ ଭବାନନ୍ଦ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ କାହାଣ କଉଡ଼ି ଆତ୍ମସାତ କରିଥିବାରୁ ଗଜପତି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ର ତାଙ୍କୁ ପ୍ରାଣ ଦଣ୍ଡ ଦେଇଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ହସ୍ତ କ୍ଷେପ ପରେ ତାଙ୍କୁ ପୁରସ୍କୃତ କରିଥିଲେ l ତେବେ ଗଜପତି ପ୍ରତାପ ରୁଦ୍ର ତ ପୁଣି ବିଶ୍ୱାସଘାତକ ରାଜଦ୍ରୋହୀ ଗୋବିନ୍ଦ ବିଦ୍ୟାଧରଙ୍କୁ କ୍ଷମା କରିଥିଲେ l
ଗଜପତି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଙ୍କ ସମୟ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୁଭପ୍ରଦ ସୁସମୟ ଥିଲା l ଭାଗବତକାର ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପାଇ ଓଡ଼ିଆ ନବାକ୍ଷରୀ ଭାଗବତ ରଚନା କରିଥିଲେ l ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ, ଶିଶୁ ଅନନ୍ତ, ଦାଣ୍ଡି ରାମାୟଣକାର ବଳରାମ ଦାସ, ଯଶୋବନ୍ତ ଦାସ ପ୍ରମୁଖ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟକୁ ପୁଷ୍କଳ କରି ଯାଇଛନ୍ତି l ଗଜପତି ନିଜେ ମଧ୍ୟ କୌତୁକ ଚିନ୍ତାମଣି, ସରସ୍ବତୀ ବିଳାସ ପରି ଗ୍ରନ୍ଥ ରଚନା କରିଛନ୍ତି l
କାର୍ତ୍ତିକ ଶୁକ୍ଳ ଚତୁର୍ଥୀ ତିରୋଧାନ ଦିବସ, ମାଦଳା ପାଞ୍ଜି , 29 ଅକ୍ଟୋବର l ସେ ଉପଲକ୍ଷେ ଏ ମହାନ ଗଜପତିଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି l
(ଏହା ମୋର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ମତଯେ ତତ୍କାଳୀନ ଭାରତର ଦ୍ରୁତ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ରାଜନୀତି ଏବଂ ନିଜ ଉପରକୁ ମାଡ଼ି ଆସୁଥିବା ଅନାଗତ ବିପତ୍ତିକୁ ନା ଓଡ଼ିଶା ନା ବିଜୟନଗର କେହି ବି ସଠିକ ଆକଳନ କରିପାରି ନଥିଲେ l ନିଜ ନିଜ ଭିତରେ ଅଶି ବର୍ଷର ରକ୍ତକ୍ଷୟୀ ଯୁଦ୍ଧର ପରିଣାମ ଏହା ଯେ 1565 ରେ ବିଜୟନଗର ଓ 1568ରେ ଓଡ଼ିଶା ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ତୁର୍କ-ଆଫଗାନ ଆକ୍ରମଣ ହେତୁ ଧ୍ବଂସ ପାଇଗଲେ 😥😥)
ଉପସ୍ଥାପନା : ଅମ୍ବିକା ପଟ୍ଟନାୟକ
ଚିତ୍ର କୃତଜ୍ଞତା - ଉଇକିପେଡ଼ିଆ ଓ ଶ୍ରୀମାନ ଦୀପକ କୁ. ନାୟକ (ଗଜପତି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ର )
